Những điều chưa biết về Voi ma mút

Nhiều người chỉ biết đến loài động vật cổ xưa Voi ma mút với đặc điểm nổi bật là to lớn nhưng còn những điều bất ngờ, thú vị về loài động vật khổng lồ này. Cùng chuyên mục Thiên nhiên kỳ thú tìm hiểu về loài động vật này nhé!

Các loài voi ma mút

Voi ma mút hay còn có tên tiếng anh là Mammoth thuộc loài Mammuthus - một loài voi cổ đại đã bị tuyệt chủng. Chúng tồn tại vào khoảng 4,8 triệu năm đến 4.500 năm trước. Chúng có bộ lông dài gần 50cm, rậm rạp hơn loài voi bây giờ, có ngà dài và cong, răng voi ma mút rất dài, cong quặp vào trong, dài nhất lên đến 5cm, răng lớn, sắc cạnh, thích hợp cho nghiền nát cỏ. Ma mút có chân sau ngắn nên trọng tâm toàn thân nghiêng về phía sau, vai nhô cao, chân chỉ có 4 ngón (kém 1 ngón so với voi hiện nay), da dày. Vòi của voi ma mút có hai chỗ lồi giống như ngón tay, một ở phía trước và một ở phía sau, giúp chúng dễ dàng túm lấy cỏ. Da màu đen, nâu và nâu đỏ, lông vàng, cao từ 3 đến 3,3 m.

[caption id="attachment_886" align="aligncenter" width="1000"] Voi ma mút[/caption]

Các loài voi ma mút có thể được nhận dạng từ một số các gờ men răng trên rang hàm của chúng; các loài nguyên thủy có ít gờ và số lượng gờ dần dần tăng lên khi các loài mới tiến hóa và thay thế các loài cũ. Các chỏm răng voi ma mút dài hơn và hộp sọ thì cao với kích thước từ đỉnh đầu xuống đáy và ngắn hơn kích thước từ gáy tới trán theo kích thước hài cót của ma mút còn sót lại.

Các nhà nghiên cứu cho rằng voi ma mút thuộc dòng Mammuthus thuộc châu Phi sống trong thời Pliocen. Voi ma mút tiến vào châu Âu khoảng 3 Ma với loài sớm nhất được biết đến là Rumanus, với phạm vi sinh sống trải rộng khấu châu Âu cho tới Trung Quốc. Người ta chỉ biết các răng hàm của chúng với 8-10 gờ men răng. Một quần thể đã tiến hóa đạt tới 12-14 gờ men rang, chia tách khỏi và thay thế cho loài sớm hơn, trở thành Meridionalis. Sau đó, chúng bị thay thế bởi voi ma mút thảo nguyên hay còn gọi là Trogontherii với 18-20 gờ men răng, là loài đã tiến hóa ở Đông Á khoảng 1 Ma. Các loài voi ma mút phát sinh từ Trogontherii đã tiến hóa răng hàm với 26 gờ men răng vào khoảng 0,2 Ma tại Xibia và trở thành voi ma mút lông xoăn.

[caption id="attachment_891" align="aligncenter" width="660"] Voi ma mút lông đen[/caption]

Voi ma mút Columbia cũng tiến hóa từ một quần thể Trogontherii đã tiến vào Bắc Mỹ. Một nghiên cứu di truyền năm 2011 chỉ ra rằng mẫu vật được kiểm tra của voi ma mút Columbia được gộp trong phạm vi của phân nhánh chứa voi ma mút lông xoăn. Điều này gợi ý rằng hai quần thể đã lai ghép với nhau và sinh ra con có khả năng sinh sản.

Voi ma mút sống ở đâu

Trong cuộc đời, loài voi ma mút lông xoăn có lẽ đã sinh sống trong các quần xã sinh vật đồng cỏ thưa. Môi trường thảo nguyên, lãnh nguyên lạnh ở Bắc bán cầu là lý tưởng để voi ma mút phát triển thịnh vượng do các nguồn thức ăn nó cung cấp. Với các đợt ấm lên trong thời kỳ băng hà thì khí hậu cũng sẽ thay đổi cảnh quan và những gì sẵn có cho voi ma mút bị thay đổi mạnh mẽ.

Nhiều con voi ma mút được phát hiện sống tại những vùng đảo như Wrangel, Paul và vùng Alaska hay lục địa Châu Mỹ.

» Bạn có thể quan tâm: Khủng long và sự tuyệt chủng của khủng long

Voi ma mút khổng lồ

Nhiều nhà nghiên cứu cho rằng voi ma mút to nhất có thể là loài voi ma mút lông đen tại Siberia.  Loài ma mút này không phải là của những con voi bản địa, mà là những con vật khổng lồ có nguồn gốc châu Mỹ.

Voi mamút lông đen từng ngự trị Trái Đất trong hơn nửa triệu năm, khắp từ châu Âu, châu Á đến Bắc Mỹ. Loài vật khổng lồ thuộc Kỷ Băng Hà này biến mất khỏi Siberia 9.000 năm trước, mặc dù voi ma mút sống sót trên hòn đảo Wrangel thuộc Bắc Băng Dương cho đến khoảng 3.700 năm trước.

[caption id="attachment_890" align="aligncenter" width="645"] Mammoth khổng lồ[/caption]

Nhiều nhà khoa học cho rằng tất cả voi ma mút lông đen có quan hệ họ hàng với loài ma mút sống tại dải đất Bering dài 1.000 dặm từng nối liền Alaska với miền Đông Siberia.

Dải đất Bering có thể là một rào chắn hơn là hành lang mở giữa phía Đông và phía Tây, vì sự pha trộn giữa voi ma mút của thế giới cổ đại và thế giới cận đại có vẻ rất hiếm. Các nhà nghiên cứu giải thích dải đất có thể giống như một lãnh nguyên và không thích hợp cho sự sống của những sinh vật lớn. Những nhóm voi mamút lông đen bị chia cắt và phát triển riêng rẽ về mặt di truyền học để hình thành bầy đàn khác biệt.

Ma mút Siberia đột ngột suy yếu một cách bí ẩn khoảng 40.000 năm trước và những đàn voi Châu Mỹ di cư nhanh chóng thay thế chúng.

Xét đến nguyên nhân dẫn tới sự suy tàn trên quy mô lục địa, một nhà nghiên cứu cho biết vẫn còn rất nhiều điều chưa được lý giải. Nhà nghiên cứu không cho rằng sự cạnh tranh giữa những chủng voi ma mút khác nhau là thủ phạm. Việc săn bắt quá mức của con người cũng không hợp lý. Theo ông, con người có mặt ở cả châu Á lẫn Bắc Mỹ vào thời điểm đó, nhưng số lượng voi ma mút tại Bắc Mỹ không sụt giảm. Tất nhiên bệnh dịch ngay lập tức được nhắc đến nhưng vẫn chưa đạt được tiến triển gì về vấn đề này.

Nhà nghiên cứu di truyền học tiến hóa Régis Debruyne tại đại học McMaster cho rằng trong hơn một thể kỷ, bất cứ thảo luận gì về voi ma mút lông đen đều tập trung vào voi ma mút Âu Á. Những mẫu vật từ Bắc Mỹ thường nhận được rất ít sự chú ý và sự đóng góp của voi ma mút Bắc Mỹ vào lịch sử tiến hóa của loài được cho là không đáng kể. Nghiên cứu này rõ ràng đã chứng minh điều ngược lại.

Có vẻ như voi mamút có một kết cục hết sức phức tạp. Những hiện tượng sụp đổ lớn là một phần lịch sử của chúng, biến cố tại Siberia có thể là dấu hiệu cho sự tuyệt chủng của loài vật khổng lồ này.

Theo phân tích ADN của loài ma mút tiết lộ rằng voi ma mút Siberia mà những con voi Bắc Mỹ thay thế có thể không phải là voi mamút lông đen Mammuthus primigenius mà một loài voi khác cổ xưa hơn. Mặt khác, voi mamút chính gốc Siberia có thể là loài voi lông đen thừa hưởng ADN từ những loài tổ tiên lai cổ đại. Phân tích gen chi tiết hơn sẽ cho biết khả năng nào là đúng, đồng thời có thể giúp nhận biết một số gen đã tạo nên lợi thế tiến hóa cho phép một chủng voi mamút sống sót, trong khi chủng khác chết dần.

Theo những nghiên cứu được Hội đồng Khoa học tự nhiên Canada, Tổ chức khoa học quốc tế giới hạn (văn minh) con người, Hội đồng nghiên cứu khoa học xã hội và nhân văn Canada, chương trình nghiên cứu của các giáo sư đại học Canada, và kênh khoa học Discovery tài trợ đã đưa ra đầy đủ thông tin về đặc điểm cũng như kết nối gia phả giữa các loài ma mút để phân tích, nghiên cứu cụ thể nhất về loài ma mút khổng lồ này.

Lí do voi ma mút tuyệt chủng

[caption id="attachment_889" align="aligncenter" width="700"] Lý do khiến voi mammoth tuyệt chủng[/caption]

Cho đến gần đây, người ta cho rằng con voi ma mút cuối cùng biến mất ở châu Âu và nam Xibia vào khoảng 12.000 năm trước đây, tuy nhiên có những khám phá dẫn đến kết luận là chúng còn sống ở đó khoảng 10.000 năm trước đây. Không lâu sau đó voi ma mút cũng biến mất khỏi Xibia. Một nhóm nhỏ còn sống ở đảo Paul cho đến 3750 TCN và những con ma mút nhỏ của vùng đảo Wrangel sống đến 1650 TCN. Những nghiên cứu mới đây về trầm tích tại Alaska cho thấy voi ma mút còn sống ở lục địa châu Mỹ cho đến 10.000 năm trước đây.

Cho tới nay người ta vẫn chưa thể giải thích dứt khoát tại sao voi ma mút bị tuyệt chủng nhưng nhiều nghiên cứu cho thấy rằng  có thể do thời tiết nóng lên khoảng 12.000 năm trước đây, rồi sau đó các tảng băng tan ra và thụt ra biển khiến cho mặt biển dâng lên, có thể đây là một yếu tố. Rừng rú bị thay thế bởi đồng cỏ trong lục địa. Môi trường sinh sống của voi ma mút cũng do dó mà bị thu hẹp lại. Tuy nhiên, đấy chỉ là phỏng đoán bởi trong nhiều giai đoạn ấm đã xảy ra trong kỷ băng hà trong nhiều triệu năm nhưng không gây ra tuyệt chủng cho loài sinh vật này, do đó chỉ khí hậu không đóng vai trò quyết định duy nhất cho sự tuyệt chủng của voi ma mút ở đây. Sự xuất hiện của những thợ săn thiện nghệ ở lục địa Á Âu và Châu Mỹ vào khoảng thời gian sự tuyệt chủng xảy ra có thể đóng vai trò lớn lao khiến voi ma mút biến mất.

Voi ma mút tuyệt chủng do khí hậu thay đổi hay bị con người săn bắt quá độ vẫn còn là một vấn đề tranh cãi.  Một giả thuyết cho rằng voi ma mút có thể bị mắc phải một chứng viêm vi trùng. Hay một giả thích họp lý cho sự tuyệt chủng của voi ma mút là do khí hậu kết hợp với bị con người săn bắt. Con người đã từng bắt đầu tiêu thụ thịt voi ma mút khoảng 1,8 triệu năm trước đây. Có dấu hiệu ở Ucraina cho thấy người con người xây nhà dùng xương voi ma mút. Theo Viện Khoa học Sinh học tại Mỹ khám phá ra rằng xương voi ma mút chết nằm lại trên mặt đất và sau đó bị các con voi ma mút khác giẫm lên cũng mang những dấu vết tương tự như là bị người ta làm thịt.

 

source https://litteritcostsyou.org/voi-ma-mut/